Рубрыка "Фальклорная практыка "

Успамін пра вайну

Кіеў пабамбілі. Прыехал Цацура з жонкай, ён барэц, пайшлі ў клуб. Білет па 5 р. Маладых мужчын вызываюць, нужны на фронт усё больш і больш. Осталісь старыкі і дзеці. Ходзілі ў калхоз, на поле. Помню: скот йдзёт (табуны), прыказ выгнаць скот у Курск (далі пачкі дзенег). Погналі скот старыкі, дзеўкі, мужчыны. Прыехалі немцы, стаяць на вул. Сценка (возле магазіна. Яўрэй зарэзаў цяля і нясе немцам (яўрэеў убівалі, так ён паддобрыўся). Жылі цыгане, нікога не трогалі, ні яўрэеў, ні цыган.

Глядзім ноччу: маленькія звёздачкі – рускія самалёты.

Былі партызаны, усё ім аддавалі, што маглі.

Гаварылі, нашы дойдуць да Волгі, а тады дадуць немцам.

У Хойніках растрэльвалі яўрэяў. Создалі паліцыю (ламалі людзей партыйных).

Елі, што пападзе: дохлых коней, косці.

Партызан було багата ў дзерэўні Кажушкі. Яны здзелалі пераправу чэрэз Прыпяць, здзелалі укррэпленія.

Дзярэўні Алексічы, Гоўду, Первамайск спалілі немцы. Алексічы вмесце з людзьмі.

Страшное дзело – война!

Усё б аддаў, каб быў мір на зямлі. Пабачылі мы многа гора.

В марце партызаны перабілі паліцыю ў Хойніках. Ёсць места, дзе жылі партызаны. Клімаўская палянка – там зямлянкі.

Осенью, в ноябре, освободзілі нашу дзерэвню, Мозырь, Калінкавічы.

Запісана ў в. Тульгавічы ад Ліпскай Яніны Іванаўны, 1914 г. н., мясцовай, беларускі. У калгасе – з 14 гадоў.

Лічылкі

Ниточка-иголочка
Выйди, комсомолочка.

Шёл крокодил,
Трубку курил.
Трубка упала
И написала:
«Жмурись»

Запісана ў в Тулігавічы ад Якубовіч Марыны (1978 г. н., мясцовай), Юхно Ганны (1970 г. н., перайшла ў 6 клас, з в. Ломаш), Сухані Святланы (1969 г. н., перайшла ў 7 клас, з в. Ломаш) і Варсянко Марыі (1972 г. н., перайшла ў 4 клас, з в Ломаш).
Ехала машина
Тёмным лесом
За каким-то интересом.
Инти-инти-интерес –
Выходи на букву ЭС.
А на буквочке звезда,
Где проходят поезда.
Если поезд не пройдёт,
Пассажир с ума сойдёт!

Ехала машина грузовая,
Затоптала Николая.
Николай кричит «Ура!
Позовите доктора!»
Доктор едет на свинье,
Балалайка на спине.
Доктор любит колбасу,
Колбаса кусаецца –
Доктор улыбаецца.

С неба звёздачка упала
Пряма немцу у штаны.
Вся Германія узнала,
Што канец ужэ вайны.
Запісана ад Жыткевіч Таццяны Ануфрыеўны, 1974 г. н.

Прыпеўкі

Я прыпевак многа знаю,
Начынаю первую:
Свайго мілага ругаю
За любоў няверную.

Мяне мілы не цалуе,
Гаварыць: “Патом, патом”.
Я іду, а ён на печцы
Трэніруецца з катом.

Аграном у нас учоны.
Із учоных он учон.
Падышоў да кукурузы –
Гаварыць: “Харошы лён!”
Запісана ў в. Ломаш ад Ігнаценка Л.К., 1908 г. н., Тульскай Г.Дз., 1909 г. н., Юхно А.І., 1930 г. н., Варсянко Л. Ф.

ЗБІРАЛЬНІК: Адамейка І. Ул.
Турэмная песня

***
Далеко в земле Иркутской,
Между двух огромных скал
Обнесён большим забором
Александровский централ.
А на том большом заборе
Огромна вывеска висит,
А на ней орёл двуглавый
Позолотою блестит.
По дороге тройка мчится.
Незнакомый господин
Поскакал к большим воротам,
Тройку в миг остановил.
– Ты скажи, скажи, голубчик,
Что за дом это стоит?
Кто хозяин того дома,
Как фамилия гласит?
– Это, барин, дом казённый,
Александровский централ.
А хозяин того дома
Здесь отроду не бывал.
– Ты скажи, скажи, голубчик,
Кто за что сюда попал?
Бо ж сам седьмое лето
Как свободы не видал.
– Кто за медную копейку,
Кто за подделку векселей,
За побег с военной службы,
За насильство барышней.
В воскресенье мать-старушка
К воротам тюрьмы пришла.
Своему родному сыну
Передачу принесла.
– Передайте передачу,
А то ведь люди говорят,
Что по тюрьмам заключённых
Сильно голодом морят.
Передатчик улыбнулся
И в ответ он ей сказал:
– Твоего родного сына
Увёл за город трибунал.
Тут старушка повернулась,
От ворот тюрьмы ушла.
И никто того не знает,
Что на сердце унесла.

Запісана ў в. Тульгавічы ад Галай М. М.

Казкі

Была ў пана раскрасавіца дзеўка. Сваталіся да яе тры сваты. Дзеўка нікому не хоча адказаць. І гаворыць яна ім: “Ідзіце пакупляйце падаркі. Які падарак мне панравіцца, за таго малайца і замуж выйду. І каб адзін аднаму падаркаў не паказвалі”. Пайшлі малайцы на базар. Прадае баба кавёр – не прасты – валшэбны. Сядзеш – і будзеш у любым канцы. Купіў яго першы. Другі купіў у бабушкі зеркала. Не прастое – валшэбнае. Зірнеш – і ўбачыш, дзе што робіцца. Трэці купіў яблыка. Валшэбнае. Хто з’есць яго, калі быў мёртвы ці бальны, стане жывым і здаровым. Глянуў другі ў зеркала. Бачыць – барышня іх памірае. Сталі яны на кавёр і ляцяць. Прыляцелі да барышні. Трэці даў ёй яблыка. Яна стала жывая і здаровая, як з’ела яго.

За каго ж яна пайшла замуж? За трэцяга, бо кавёр і зеркала можна прадаць і купіць, а яблыка прадаць ужо нельга.

Запісана ў в. Тульгавічы ад Міхей Н. І.
ЗБІРАЛЬНІК: Чакулаева А. Гр.

Вожык

Жыў-быў стары. Пайшоў ён аднойчы ў лес. Стаміўся і сеў адпачыць. Да яго падышоў вожык. Стары кінуў яму кусок хлеба, і вожык яго з’еў. Старому вожык спадабаўся, і ён забраў яго з сабой. Калі стары лёг спаць, вожык памыў пасуду і падмёў пол, а потым лёг у свій выгал.

Назаўтра вожык сказаў старыку: “Я хачу жаніцца на панскай дачцы”. Старык пайшоў да пана і сказаў, што яго сын хоча жаніцца на яго дачцы. Дачка пана не хацела выходзіць замуж і прыказала яму, каб ён за ноч выбраў з сарая навоз, раскідаў яго па полю, пасеяў пшаніцу, убраў яе, смалоў і спёк хлеб.

Стары пайшоў дадому і расказаў усё вожыку. Вожык пайшоў да панскага сараю, вывез навоз, пасеяў пшаніцу, сабраў яе і спёк хлеб.

Раніцай вожык панёс хлеб да пана. Пан не паверыў яму і адправіў слуг на палі. Праз некаторы час слугі вярнуліся і сказалі, што ўсё гэта зроблена.

Тады вожык жаніўся на панскай дачцы. А дачка сказала яму, каб ён зрабіў дом і назірала за ім. Ён скінуў шкуру і тады яна спытала яго: “У чым твая сіла?” Вожык хацеў пажартаваць з яе і адказаў: “У гэтай шкурцы”. Яна ў той жа момант схапіла шкуру і кінула яе ў полымя, а потым загадала сваім слугам, каб яны звязалі вожыка і кінулі яго ў раку. Тады вожык раззлаваўся, прывязаў яе да конскага хваста і пусціў уніз з гары, сказаўшы: “Калі шчасце дапаможа ёй, яна застанецца жывой, калі ж шчасце не дапаможа, няхай яна загіне!”

Запісана ў в. Глінішча ад Рубан Т. Л., 1970 г. н.

Як ліса жука смажыла

Пачула ад некага чалавека ліса, што смажанае мяса смачней сырога. Вырашыла яна тады яго паспытаць. Злавіла яна жука і падышла да ракі. А на другім беразе ракі гарэў касцёр. Ліса ўзяла жука ў лапы і працягнула іх да кастра, які быў вельмі далёка. Трохі патрымала яго так, а потым стала есць. Есць, а ён трашчыць на зубах. Ліса і кажа:

– Смачны жук, але падгарэў трохі.

Запісана ў в. Глінішча ад Рубана Я.Л., 1967 г. н.

ЗБІРАЛЬНІКІ: Руткевіч С. А. і Руткевіч Н. А.

 

Байкі

Як мужык на тым свеце празрэў

Добра жылі, душа ў душу, як усе казалі, мужык з бабай. Таму і памёрлі амаль разам: мужык праз два тыдні пасля жонкі, ад адчаю.

На тым свеце убачыў мужык двое варот. У адны зрэдку хтось зайдзе, а ў другія – доўгая чарга. Пытаецца мужык у апосталаў, куды іцці. Тыя адказваюць: “Калі грэх на душы маеш, дык займай чаргу, жорнаў круціць будзеш столькі разоў, сколькі разоў саграшыў, а калі не маеш – заходзь у другія вароты”. Мужыку ж, вядома, хочацца ў рай, але цікава ж паглядзець, хто гэта ўжо два тыдні жорнаў круціць ды такую даўжэзную чаргу утварыў (аб гэтым яму таксама апосталы паведамілі).

Крочыў ён у натоўп паглядзець – і аслупянеў: жоначка дарагая жорнаў круціць, потам заліваецца. Плюнуў мужык з дасады ды мяркуе сам сабе: “От і слухай суседзей. Да гэтага часу яшчэ бы па зямлі хадзіў…”

Як поп цыгана наняў

Наняў поп цыгана сена касіць.

Пакасіў цыган, ды ё час пад’есці што-небудзь.

– Дай жа, бацю, сала.

– Здаровы, і так скосіш, – ды й даў бацюшка цыгану толькі хлеба з цыбулею.

Цыган хлеб з’еў, цыбулю на дрэва закінуў, лёг на тое сена, што скасіць паспеў, ды й спіць. Назаўтра тое ж самае адбылося.

Праз колькі дзён прыйшоў поп работу глядзець. Аж пачырванеў ад злосці:

– Ах, ты, лайдак! Ах, ты, ашуканец!

А цыган яму адказвае:

– Дарэмна лаешся, бацю, я ж табе ўсё пакасіў. Толькі вось ты сам сабе вінаваты: не даў сала – трава і ўстала.

Ад гэткай крыўды высах поп, яшчэ горш, чым той дуб ад цыгановае цыбулі.

Запісана ў в. Глінішча ад Чарняк Л. Г., 1936 г. н., мясцовай, беларускі. Працуе дырэктарам сельскага Дома культуры, узначальвае Глінішчанскі этнаграфічны харавы калектыў.

 

Замовы

(гамонкі)

Ад залатухі

Госпаду Богу памалюся, Прэчыстай Маці-Багародзіцы пакланюся… Сярод двара стаіць гара, а ў той гары ніва, а ў той ніве скула-скуліца. Скула-залатуха, прашу цебя, скула-залатуха, прымі свае 12 сясцёр. Як не будзеш прымаці, буду святога Міхаіла прашаці, буду Госпаду Богу маліцца, на Прэчыстую кланіцца…*

*повторяется нечётное число раз (3, 5, 7)

Запісана ў в. Глінішча ад Казачэнка М. Х., 1901 г. н., мясцовай, беларускі.

Ад залатніка

Госпаду Богу памалюся, святой Багародзіцэ пакланюся. Святая Прэчыстая па полю хадзіла, залатнік за ручку вадзіла. Залатнік-залатнічку, сядзь на залатым крэслічку. Там табе піценне, ядзенне, спяванне, гулянне…*

*Повторяется 3, 5, 7 раз, после чего произносятся слова:

– Я славамі гавару, а Бог духам хай паможа…

Запісана ў в. Глінішча ад Рэвякі Л. Т., 1923 г. н., мясцовай, беларускі.

Папярэднi артыкул  |  Да зместа  |   Наступны артыкул