Нашы перакладчыкі
Вадзім Болбас, выпускнік хімічнага факультэта БДУ
Не будзем крывіць душой: для нас, выпускнікоў філфака БДУ, Вадзім, перш за ўсё, - муж нашай аднакурсніцы Даны Усаевіч. Пра іх каханне і вернасць у «Дзьмухаўцы» ужо быў матэрыял. Гэта асобная тэма — рамантычная і драматычная, пра выпрабаванне і адданасць.
Вадзім вельмі багатая натура: ён празаік, паэт, перакладчык.
З яго творчасцю чытачы альманаха ўжо знаёмы. Мы працягваем традыцыю, і сёння маем магчымасць яшчэ раз звярнуцца да перакладаў Вадзіма.
Нагадаем, што наш аўтар нарадзіўся ў 1942 годзе на Бабруйшчыне. У 1965 годзе скончыў хімічны факультэт БДУ. У свой час пазнаёміўся з нашай лыжніцай Данай. А далей у іх былі розныя турпаходы і злёты, якія скончыліся шлюбам.
На рахунку Вадзіма наступныя кнігі:
«Забытыя прывіды мрояў» (2004 год);
«Туга і спакой» (пераклады раньніх вершаў І. Бродскага) (2015 год);
«Футбол з шайбай» (2015 год).
Па словах Вадзіма, перакладаць паэтычныя творы ён пачаў з вершаў К. І. Галчыньскага.
Пераклады друкаваліся ў калектыўным зборніку К. І. Галчыньскага «Сёмае неба», у паэтычнай анталогіі «Галасы з-за небакраю».
Акрамя перакладаў, паэтычныя і празаічныя творы Вадзіма друкаваліся ў Гомельскім літаратурным альманаху «Палац» і ў іншых перыядычных выданнях.
Жыве ў Светлагорску.
З польскай мовы
К. І. Галчыньскі
З цыкла «Альштынская хроніка»
Усіх шолахаў, траў калыханьня,
Птахаў, ценяў птушыных мільганьня,
Усіх размоў трысьнягу з асакою,
Усіх шэптаў высокіх хвояў;
Усіх дрыготкіх лісткоў тапалёвых,
Прамянёў на вадзе, на аблоках,
Зорак, пылу ўсяго на дарогах,
Кветак, пчол, дыямэнтавых росаў –
Дружа, мілы! Мне трэба бясконца!
Я б хацеў яшчэ болей зорак,
Дрэваў з птушкамі, аблачынак,
Прамянёў, трысьнягу, вавёрак,
На вадзе чародак качыных!
Каб, рукамі ўсё гэта абняўшы,
Разьвітальна пацалаваўшы,
Так сысьці, як сыходзіць сонца!
У ЛЕСЬНІЧОЎЦЫ
Там, куды зьбегліся зоркі
Такой вялікай капэлай.
Бачны здалёк на ўзгорку
Домік з чырвонай цэглы.
То-лесьнічоўка Пранэ
Восеньскае прыстаньне.
Хмель на рагах аленьніх
Высах, лістоту сыпле.
Ў шыбах, восені цені,
Ў восені многа скрыпак.
Ў скрыпках,ледзь дакранесься,
Жальба плачам зальецца.
За вокнамі лес і поле.
Шэпчацца зь ветрам гольле
А калі дзень мінае
Лямпа ў пакоі палае.
Чыстым сьвятлом праменіць,
Як на стале Шапэна.
Ў ночы той шмат напеваў
Сьпевы гучаць да раньня.
Месяц з фрызурай срэбнай.
Грае, як Бах на аргане.
Між дубоў і ялінаў
Льецца канцэрт вялікі.
То ў лесьнічоўцы Пранэ
Граюць начныя музыкі.
Ходзіць над возерам вецер,
Хістае дубы і грабы.
Зноў надыходзіць вечар.
Зноўку палае лямпа.
О, лесьнічоўка Пране!
Лямпы той бляск, мільганьне.
Месяц па сьценах гуляе!
Ночы музыка грае!
Едзе фурманка ночы,
Чыста малюнак дзіцячы.
Фурман заплюшчыў вочы,
Конік як быццам плача.
Цені бягуць па сьценах,
Коціцца воз той срэбны.
О, лесьнічоўка Пране!
Зь месяцам вандраваньне.
Зорак, як сьнегу, звонку:
У лесьнічоўку крочыць
Кожнай шыбаю ў вокнах
Кожнай восеньскай ноччу
Табе ў люстэрка знадворку
Ноч – вялікая зорка.
З цыкла «Дзікі вінаград»
Таньчыць ноч, расьсьпяваўшыся,
Па пагорках, прысадах.
Танчыць ноч, расскакаўшыся,
У вянку зь вінаграду.
Вісла хвалямі плёскае,
Просяць вербы спагады.
Ноч затанчыла боская
У вянку зь вінаграду.
Рве на срэбныя пасмачкі
Вецер хмараў грамады.
Таньчыць ноч, зорка-ясачка,
У вянку зь вінаграду.
Можа здацца, звыклае лісьце
Й звыклы месяц яго адцяняе,
Толькі тэнар – усё серабрысьцей,
Толькі бас той – скала зямная.
Ноч пяшчотай заліла абшары,
Сьпеў зямлі – нібыта покліч скрыпкі,
Наплываюць строфы, строфы-хмары
І шумлівы вінаград той дзікі…
Каля тых пясчаных пагоркаў,
Каторыя месяц, адзін за другім,
Па чарзе,
Для вачэй адкрывае,
Птушкі сьпяць,
Серабрыцца дарога,
І Вісла ліхтарняю зьзяе…
Пераклады зробленыя з выданьня «Konstanty Ildefons Gałczyński. POEZJE. - WARSZAWA, 1973».
З рускай мовы
І. Бродскі
***
І вечны бой.
Спакой нам толькі сьніцца.
Няхай нішто
нам не трывожыць сны.
Сьпяць птушкі,
ноч сьсівелая імгліцца,
гайдаецца ад сіняй цішыні.
І вечны бой.
Атакі на сьвітаньні.
І кулі развучыліся сьпяваць,
крычалі нам:
“Бясьсьмерце прыйдзе ўраньні”…
…Мы проста не хацелі паміраць.
Даруйце нам.
Мы да канца кіпелі,
і мы на Сьвет глядзелі праз прыцэл.
Рваліся сэрцы,
роспачна хрыпелі,
як коні, трапіўшы пад артабстрэл.
. . .Скажыце. . . там. . .
Каб болей не будзілі.
Няхай нішто
Не патрывожыць сны.
. . . Дык што з таго,
што не перамаглі мы,
што той атакі не перажылі.
***
Ты паскачаш у цемры ўздоўж бясконцых халодных бугроў,
ўздоўж бяроз і гаёў, што адбеглі у змрок да трохкутных дамоў,
ўздоўж яроў апусьцелых, па мёрзлай траве, па засьмяглым пяску,
толькі поўняй асьветлены, бачыш яе на скаку.
Гучны стук капытоў па застыглых буграх -- з чым яго параўнаць?
А табе б сьлед па яры цягнуць і каня узмакрэлага гнаць.
Там, кудысьці ў цямрэчу, ад сьцежкі ручай уцякае адзін,
там, на схіле, дзе цень твой імклівы шапоча па сьпінах цаглін.
Ну і скача ж ён хутка, па мёрзлай траве, ў цемнаце растае,
на далёкіх пагорках, асьветлены месяцам, зноў паўстае.
Ўздоўж па яру пустому, між чорных кустоў, толькі вецер у твар,
сам з сабой размаўляючы, у лесе тым чорным растаў.
Ўздоўж яроў тых пустых, паміж чорных кустоў -- не пабачыш сьлядоў,
хоць ты сьмелы, а хуткасьць сьвятло завівае вакол капытоў.
Усё роўна яго ні за што ты ніколі ня зможаш дагнаць,
хто там скача ў пагорках? Мне вершніка хуткага трэба пазнаць.
Хто ў галопе шалёным з туману начнога узьнік?
Хто, самотны, паўстаў, дзе ўладарыць Кароль-Лесавік?
Ад імя тых трохкутных дамоў, да прыроды кажу:
Хто, асьветлены месяцам, скача, я ведаць хачу.
Ды яловая готыка гэтых раўнін паглынае адказ,
а з расчыненых вокан б'е цудны раяль, і сьвятло ў позьні час,
нехта скача ў пагорках, асьветлены месяцам, нібы зь нябес,
па застыглай траве, паміж чорных кустоў. Набліжаецца лес.
Паміж тонкіх галін блісьне конскае вока-смарагд,
хто укленчыў у цемры ля нізкіх бабровых тых хат?
Хто глядзіць на сябе у люстэрку той чорнай вады?
Той, хто ў цемры скакаў, да сябе ён вярнуўся, сюды.
Не лічы, што жыцьцё – ёсьць замкнёнае кола прыгод,
тыя сотні пагоркаў, бы коні, вядуць карагод,
ад каторых у ночы, пад месяцам, так, без прычын,
засынаем, і ў сьне, мы упарта на поўдзень імчым.
Да прыроды зварот: Гэта вершнік імчыць, нібы ў бой,
свой ствараючы сьвет, што да болю падобны на твой,
ад бабровых хацін, ад халодных, у пустках, кастроў,
да вялізных плацін, дзе маўклівы натоўп ліхтароў.
І ўсё роўна – вяртаньне! Усё роўна і ў рытме балад
ёсьць той хуткі разьбег, ёсьць маркота вяртаньня назад.
І калі нават Веры няма, калі Творца сышоў з абразоў,
праз яловы сабор нешта зьявіцца раптам, як стук капытоў.
Ты мой лес і вада, хто аб'едзе, а хто, як скразьняк,
працінае цябе, хто гаворыць, а хто абы -- як.
Хто стаіць у баку, чые рукі ляжаць на плячы,
хто ў цямрэчы ляжыць, на сьпіне, ў ледзяным ручаі?
Не змушай адысьці, разьбірацца ва ўсім не няволь,
не жыцьцё, а другі, нечуваны, нязьведаны боль
прыпадзе да цябе, і ужо невядома, як стрэнеш вясну,
толькі дрэў вершаліны праз цемру шумяць, нібы маятнік сну.
Лісты да сьцяны
Захавай жа мой цень. Не магу патлумачыць. Даруй.
Гэта трэба цяпер. Захавай жа мой цень. Пашкадуй.
Бо за сьпінай тваёй заціхае ў кустах валтузьня.
Мне сыходзіць пара. Без мяне застанешся пасьля.
Да спатканьня, сьцяна. Я пайшоў. Хай прысьняцца кусты.
Ўздоўж лякарняў заснулых. Асьветлены поўняй. Як ты.
Абяцаю навек захаваць гэты вечар з табой.
Ты ня злуй на мяне. Трэба, штось каб было за сабой.
Захавай жа мой цень. Гэты надпіс ня трэба сьціраць.
Усё роўна ніколі я сюды не прыйду паміраць,
усё роўна мяне не папросіш ніколі: вярніся.
Калі хтось прыпадзе да цябе, дарагая сьцяна, усьміхніся.
Чалавек – гэта шар, а душа, кажаш, нітка жывая.
Насамрэч жа дзіця невядомае на цябе пазірае.
Адпусьціць – кажаш ты – узьляцець над зялёнай травою.
Ты глядзіш на мяне, як я падаю ўніз галавою.
Разнабой і туга, цемра, сьлёзы на воку,
толькі процьму хвілін налічыў мне гадзіньнік далёкі.
Праплывае буксір. Пустата у яго за кармой.
Поўня ў золаце высака над цаглянай турмой.
Волі я прысьвячаю сваю адзіноту ля гэтай сьцяны.
І сьцяне ахвярую свой крок пасярод цішыні.
Да сьцяны кажу ў цемры, напружана сапучы:
запавет мой табе – назаўсёды дзіця прыручы.
Не хачу паміраць. Страху сьмерці не вытрымаць нервам.
Не палохай дзіця. Я баюся зваліцца ў цемру.
Не хачу паміраць, не магу, не па мне гэты крок,
не хачу, не хачу апусьціцца сьвядомым у змрок.
Толькі жыць, толькі жыць, тваю сьцюжу плячом падпіраць.
Ні сабе, ні другім, ні любові таго не жадаць.
Толькі жыць, толькі жыць і на ўсё напляваць, забываць.
Не хачу паміраць. Не магу я сябе забіваць.
Накрычы ж на мяне. Ты – майстрыха крычаць і сварыцца.
Накрычы ж на мяне. Твайго крыку дзіця пабаіцца.
Накрычы ж на мяне. Не, дык зараз я сам закрычу:
Гэй, дзіця! – І адразу па прасторах пустых палячу.
Маеш рацыю: трэба хоць штосьці ды мець за сабой.
Добра як, што пасьля захаваюцца ў змроку за мной
не маўклівы агент з галубіным плашчом за сьпіной,
не душа і не плоць – толькі цень на цагліне тваёй.
Ты – вязьніца тугі – або проста наперад узьлёт.
Ты – наглядчык любові – ці проста мой рускі народ.
Добра -- ёсьць тая, што дапаможа вам роднымі стаць.
Добра, што вам заўсёды ўсё роўна каго пакараць.
За табою турма. А за мной на табе толькі цень.
Добра як, што на комін паўзе ярка-жоўты прамень.
Добра як, што сканчаецца ноч. Набліжаецца дзень.
Захавай жа мой цень.
Э. Багрыцкі
Кавун
Вятруга сьвяжэе, ірве напралом
Па ночвах Азоўскага мора.
Паўсюль кавуны, імі поўніцца трум.
Іх водарам поўна прастора.
На досьвітку стылым пяршак нам не піць,
На вахце зьліпаюцца вочы.
Разгорнуты ветразі, мачта рыпіць.
Нам плысьці тры дні і тры ночы.
Густымі бародамі плешча бурун,
Каб пырскамі ўшчэнт разьляцецца.
Я выберу звонкі, як бубен, кавун
І ножыкам выражу сэрца.
Пустэльнае сонца ў расол упадзе,
І хвалямі выпхнуты месяц.
Вятруга зьвярэе, наводмаш ідзе,
Над палубай плешчацца ветразь.
На моры густыя паўсюль буруны.
І цёмна у труме. Трашчаць кавуны.
На ветразях рыфы. Абшыўка трашчыць.
Па-боцманску сьвішча вятрыска.
Матляецца руль. Мора злосна бурчыць.
А хмары і блізка, і нізка.
Праз хвалі – наскрозь. Цераз дождж – наўздагад.
Нясе нас у пеністым мыле.
Блукаем навобмацак. Сьлёзна, ня ў лад
Хрыпяць палатняныя крылы.
Мы ўцягнуты ў дзікую карусэль.
І мора тупоча, бы рынак.
На мель нас кідае. Нас гоніць на мель!
Апошняя наша пуціна!
Па моры кудлатыя мчацца казлы.
Трашчаць кавуны. Вечар чорны і злы…
Я песьню апошнюю сьпець не пасьпеў,
А сьмерці адчуў прахалоду.
Я ў карты гуляў! Жыць бадзягам хацеў!
І мора нясе ўзнагароду!
Жыцьцё разьвясёлае спыніць бяда.
І руль адарвала. І ў труме вада.
Пустэльнае сонца над морам вісіць,
Каб трохі паветру сагрэцца.
Дубка не відаць, а на хвалях блішчыць
Кавун з учырвоненым сэрцам.
Густымі бародамі плешча бурун,
Чародка макрэляў гуляе.
Прытомлены вецер гайдае кавун.
Да берага ён падплывае.
Вандроўка закончыцца, бура замрэ,
Спыняецца хваляў гайданка.
Кавун з учырвоненым сэрцам бярэ
У рукі казачка-каханка.
Нікога няма, хто б паведаміў ёй,
Што ў рукі ўзяла яна сэрца маё!
Я. Ізраільскі
ДАРОСЛАЯ ПЕСЬНЯ
Сны па горадзе блукаюць,
Прабіраюцца у спальні,
Прылягаюць на падушкі
І расказваюць малятам
Пра чароўную плянэту,
Дзе на дрэвах, нібы цацкі,
Чарадзейныя ўсе казкі,
Так падобныя на песьні.
Дзе на дрэвах, нібы цацкі,
Чарадзейныя ўсе казкі,
Так падобныя на песьні,
Што бацькі не разумеюць.
Я і сам туды сабраўся,
Толькі вось бяда якая:
Кажуць, што туды пускаюць
Толькі хлопчыкаў маленькіх.
А мяне дарослым лічаць,
Гэта, праўда, вельмі крыўдна:
І дарослым неабходна
Зноў вяртацца у дзяцінства.
Гэта, праўда, вельмі крыўдна:
І дарослым неабходна
Зноў вяртацца у дзяцінства,
Але іх не разумеюць.
Сёньня я прачнуся рана.
Можа, людзі жартавалі,
Мо усё ж туды пускаюць.
Там не стану перашкодай.
Я ж на памяць помню казкі,
Майстраваць умею цацкі.
Я ж ніякі не дарослы,
Вас, напэўна, падманулі.
Я ж на памяць помню казкі,
Майстраваць умею цацкі,
Я ж ніякі не дарослы!
Вас, вядома ж, падманулі!
Пераклад зроблены і надрукаваны са згоды аўтара - менскага барда Яўгена Ізраільскага.